Φασισμός, ναζισμός: Θεωρητικές προσεγγίσεις και ζητήματα ιστοριογραφίας

 Mimes x office document icon ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Προπτυχιακά
ΕΞΑΜΗΝΟ : ΕΑΡ - Γ' ΕΤΟΣ, Δ' ΕΤΟΣ
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Μάθημα
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ : ΕΕ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ : 3
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δ. Παπαδημητρίου
   
ΚΩΔΙΚΟΣ 110382  

Περιγραφή ― 1. θεωρίες περί φασισμού. Από τον φασισμό ως έννοια γένους και το φασιστικό ελάχιστο στην περιοριστική του χρήση. Ζητήματα ιστοριογραφίας του φασισμού.

2. Ιστορία του φασισμού και του ναζισμού ως κίνημα (μεσοπόλεμος και Β’ Παγκ. Πόλεμος). Η συγκυρία.

3. Η διάσταση των μακροχρόνιων συνθηκών και οι ρίζες της ναζιστικής βίας.

3. Περί των ιδεολογικών καταβολών και της ιδεολογίας του φασισμού-ναζισμού.

4. Το φασιστικό καθεστώς και η ολοκληρωτική επιτάχυνση.

5. Ολοκληρωτικός χαρακτήρας του ναζιστικού κράτους και μηχανισμοί άσκησης της εξουσίας.

6. Φυλετική ιδεολογία, νομοθετικό πλαίσιο και διώξεις εναντίον των Εβραίων. Η εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης και η μνήμη τής Shoah.

7. Τα κίνητρα που οδήγησαν τους ανθρώπους ως άτομα και συλλογικότητες στην συμπόρευση με τους φασίστες και τους Ναζί και το ζήτημα της εμπλοκής των κοινωνιών.

8. Η διευρυμένη χρήση του φασισμού στο μεσοπόλεμο: ιβηρικός φασισμός, φασιστικά κινήματα στην κεντρική Ευρώπη και δικτατορίες αυταρχικού-πατερναλιτικού τύπου στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.

9. Το κληροδότημα του φασισμού. Νεοφασισμός, Νέα δεξιά και σύγχρονη άκρα δεξιά. Η έννοια του μεταφασισμού.

ΣκοποίΜαθησιακά αποτελέσματα ― Το μάθημα αυτό αποτελεί βασικό μάθημα εισαγωγής αλλά και εμβάνθυσης στις φασιστικές σπουδές και περιλαμβάνει την εκμάθηση του ιστορικού πλαισίου της εποχής που οριοθετείται από τον Μεγάλο Πόλεμο έως και την πτώση των φασιστικών καθεστώτων με τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Εισάγει παράλληλα τους φοιτητές στην έννοια μιας γενετικής στιγμής για τις διαφορετικές ιστορικές εμπειρίες του εικοστού αιώνα (φασισμός, ναζισμός, κομμουνισμός), μέσα από το παράδειγμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Όσο αφορά τις δύο πρώτες εμπειρίες  επιχειρείται μέσω των σχετικών διαλέξεων να γίνουν ευδιάκριτες ιστοριογραφικά και αναλυτικά οι συνθήκες ως πεδίο διαμόρφωσης συμπεριφορών, προτύπων, αξιών από τα ιστορικά υποκείμενα, και να δειχθεί η μη ευριστική αξία της αναγωγιστικής λογικής στην ιστορία ή του αιτιακού σχήματος. ― Κατά δεύτερο λόγο, το μάθημα εξοικειώνει τους φοιτητές με την ορολογία του πεδίου, η οποία διακρίνεται σε ιστορικές και αναλυτικές έννοιες, όσο κι αν στον φασισμό πολλές απ’αυτές συμπίπτουν ( η ίδια η ονομασία τους, η έννοια της επανάστασης ή του ολοκληρωτισμού). ― Τρίτο, το μάθημα διδάσκει τους φοιτητές τον φασισμό/ναζισμό ως επιστημονικό αντι-κείμενο μέσω των ιστοριογραφικών ζητημάτων που τους εκτίθενται. Εϊναι σε θέση να διακρίνουν τις παλαιότερες συζητήσεις (π.χ μεταξύ προθεσιακής και λειτουργιστικής προσέγγισης) από τις νεότερες που αφορούν στην εμπλοκή των κοινωνιών, στα όρια της εκτός ναζιστικής Γερμανίας συνεργασίας, στο μέτρο της βαρύτητας του αντισημιτισμού βαθειάς διάρκειας στην υλοποίηση του σχεδίου εξόντωσης των Εβραίων της Ευρώπης. ― Τέταρτο, οι φοιτητές εισάγονται στην λογική της κοινωνιολογίας του φασιστικού κινήματος, μαθαίνοντας να συζητούν με στέρεους όρους περί εμπλοκής των νέων στο κίνημα, της διαμόρφωσης της κουλτούρας της βίας ως φαινόμενο αναγεννητικό, τον παλιγγενετικό εθνικισμός ως έκφραση μιας κοινωνιολογίας του νέου, του καινούργιου. Συνδυάζουν έτσι μεθοδολογίες ανάλυσης από διαφορετικά πεδία των κοινωνικών επιστημών. ― Πέμπτο, οι φοιτητές μαθαίνουν να διακρίνουν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία των πηγών με τις οποίες εξοικειώνονται μέσα από τις διαλέξεις και τις ερευνητικές εργασίες που παρουσιάζονται: κείμενα των ίδιων των φασιστών, αναλύσεις των ειδικών, διαμάχες των ιστορικών, φωτογραφικό υλικό, ηχητικό υλικό, αφίσες (προπαγανδιστικές).― Τέλος, στο μάθημα διευκρινίζεται η επιστημονική χρήση των εννοιών που αφορούν τον ιστορικό φασισμό αλλά και τις μετά το τέλος του μορφοποιήσεις ρευμάτων όπως ο νεοφασισμός, νεοναζισμός, καθώς και έννοιες που εκφράζουν διαδικασίες όπως η ολοκληρωτική επιτάχυνση και η ριζοσπαστικοποίηση κομμάτων ή και ολόκληρων κοινωνικών στρωμάτων, η φασιστικοποίηση ανθρώπων και συνειδήσεων. Μπορούν να διαμορφώνουν εξάλλου τεκμηριωμένη γνώμη γύρω από ενδεχόμενους κινδύνους για τις σύγχρονες αστικές δημοκρατίες από ιδέες που γέννησε ο φασισμός και εξακολουθούν να διαδίδονται από πολιτικά κόμματα ή μορφώματα που δεν διεκδικούν απευθείας το κληροδότημα του ιστορικού φασισμού.

Έμφαση δίνεται στον τρόπο με τον οποία οι φοιτητές κάνουν χρήση της βιβλιογραφίας είτε για να προετοιμαστούν για την εξέταση είτε για την εργασία τους.

Βιβλιογραφία ― Richard J.Evans. Η έλευση του Γ’Ράιχ, Αθήνα 2013.

Richard J.Evans. Το Γ’Ράιχ στην εξουσία, Αθήνα 2014.

Emilio Gentile. Φασισμός. Ιστορία και ερμηνεία, Αθήνα 2013.

Γιώργος Κόκκινος. Το ολοκαύτωμα, Αθήνα 2015.

Mark Mazower.  Η Αυτοκρατορία του Χίτλερ, Aθήνα 2009.

Pierre Milza. Οι μελανοχίτωνες της Ευρώπης, Αθήνα 2006.

Robert Paxton. Η Ανατομία του Φασισμού, Αθήνα 2006.

Στάνλεϊ Πέιν. Η ιστορία του Φασισμού, Αθήνα 2000.

Enzo Traverso. Οι ρίζες της ναζιστικής βίας. Μια ευρωπαϊκή γενεαλογία, Αθήνα 2013.

Peter Davies-Derek Lynch (επιμ.). The Routledge companion to fascism and the far right, Λονδίνο 2002.

Roger Griffin. The nature of fascism, Λονδίνο 1993.

Michael Mann. Fascists, Cambridge Univ.Press 2004.

Pascal Ory, Du Fascisme. Παρίσι 2003.

Α. Costa Pinto. The Blue Shirts:Portuguese fascists and the new state, Boulder 2000.

Αξιολόγηση ― Οι φοιτητές αξιολογούνται στο τέλος με γραπτή εξέταση κατά την οποία επιλέγουν 2 από τα 12 προτεινόμενα θέματα. Επειδή η ύλη του μαθήματος δεν εμπερικλείεται σε ένα μόνο βιβλίο μπορούν να διαβάσουν από τα προτεινόμενα βιβλία. Οι φοιτητές διαμορφώνουν το προφίλ τους και κατά την διάρκεια των παραδόσεων, κατά τις οποίες έχουν την δυνατότητα να εκθέτουν τα ερωτήματα και τους προβληματισμούς τους. Επιλέγονται επίσης κάποιες προτάσεις εργασιών και εκπονείται μια ερευνητική εργασία η οποία «υποστηρίζεται» μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Η εργασία είναι απαλλακτική εφόσον αξιολογηθεί με βαθμό 8 και άνω. Διαφορετικά, ο φοιτητής θα πρέπει να παρουσιαστεί στην γραπτή εξέταση.