Η πόλη ως αντικείμενο της σύγχρονης κοινωνικής θεωρίας

 Mimes x office document icon ΠΣ : Προπτυχιακό
ΕΞΑΜΗΝΟ : ΧΕΙΜ - Γ' ΕΤΟΣ, Δ' ΕΤΟΣ
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Μάθημα
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ : ΕΕ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ : 3
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Χρυσούλα Μητσοπούλου
   
ΚΩΔΙΚΟΣ 110537  

Περιγραφή ― Τι συνέχει και τι διακρίνει την «πόλη» από το «άστυ»; Σε ποιες σκέψεις μπορεί να οδηγήσει το ότι οι όροι   «πολιτική» και  «πολιτισμός»  παράγονται από την «πόλη»; Πώς εξηγείται η η συγκατοίκηση πολύ διαφορετικών νοημάτων κάτω από τον όρο «αστικός»;  Είναι  η «μητρόπολη», ή,  εναλλακτικά,  η σύγχρονη πόλη  απλώς ένας ακόμα κρίκος στην ιστορία του φαινομένου της πόλης, ή αντιθέτως σηματοδοτεί μια τομή,  η οποία περαιτέρω μπορεί  να συμβάλει στην εξήγηση της  λεγόμενης «χωρικής στροφής» που έχει καταγραφεί κατά τον 20ο αιώνα; Από ποια άποψη η πανθομολογούμενη σύγχρονη «αστικοποίηση» της κοινωνίας θα μπορούσε να νοηθεί και ως «τέλος της πόλης»; Το μάθημα θα κινηθεί στο πεδίο που ορίζουν αυτά τα ερωτήματα,  διερευνώντας ουσιαστικά  τις νεωτερικές αλλαγές που συγκροτούν την ιστορική βάση της ανάδειξης του ζητήματος της πόλης ως κεντρικού στη σύγχρονη κοινωνική θεωρία και μαζί  της  ανάδειξης,  εντός της τελευταίας,  της πολιτικής σημασίας του χώρου. Στη διερεύνηση αυτοί σταθμοί θα είναι οι προσεγγίσεις των:  Μαξ Βέμπερ, Γκεόργκ Ζίμμελ,  Ρόμπερτ Παρκ (Σχολή του Σικάγου),  Βάλτερ Μπένγιαμιν και Ανρί Λεφέβρ, αφού πρώτα συζητηθεί και η αντιμετώπιση της πόλης από τους κλασικούς του μαρξισμού, παρέμβαση στην  οποία, και εμπλουτισμός της, κατά το μάλλον ή ήττον  θεωρούνται  οι δύο τελευταίες αναφερθείσες προσεγγίσεις.

Τις δύο πρώτες εβδομάδες οι διαλέξεις θα έχουν εισαγωγικό χαρακτήρα. Στο πλαίσιό τους,   θα διατυπωθούν  κάποιες πρώτες σκέψεις αναφορικά με το  σύμπλεγμα σημασιών το οποίο έχει ως πυρήνα του την έννοια της «πόλης». Άξονας για τη συζήτηση θα είναι η απόφανση του Λεφέβρ ότι η «πόλη αποτελεί  προβολή της κοινωνίας πάνω στο έδαφος». Στο πλαίσιο αυτής της εισαγωγικής συζήτησης θα τεθεί το ζήτημα της διάκρισης και αλληλοσυσχέτισης των όρων «πόλη» και «αστεακό» και θα εξεταστεί αυτό υπό μια ιστορική προοπτική. Την τρίτη εβδομάδα, θα συζητηθεί η προσέγγιση  του Μαξ Βέμπερ, με την αναζήτηση του ιδεότυπου  της πόλης στην υστερομεσαιωνική αστεακή κοινότητα. Την τέταρτη και πέμπτη εβδομάδα, θα συζητηθεί η προσέγγιση του Γκέοργκ Ζίμμελ, ο οποίος έβαλε τις βάσεις για να διερευνηθεί η «μητροπολιτική» εμπειρία. Την έκτη και έβδομη εβδομάδα, θα συζητηθεί η προσέγγιση του Ρόμπερτ Παρκ, και ευρύτερα της Σχολής του Σικάγου, όπου ανιχνεύεται η  προσπάθεια να διατυπωθεί  μια «οικολογική θεώρηση» της πόλης, και να τεθούν οι βάσεις της αστεακής κοινωνιολογίας. Την όγδοη εβδομάδα, η συζήτηση των μαρξιστικών προσεγγίσεων αρχικά θα ανατρέξει στο μαρξικό έργο και κυρίως στον Ένγκελς, ώστε να φανεί πώς  είδαν το φαινόμενο της πόλης στο πλαίσιο  του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, και προσπάθησαν (ειδικά ο δεύτερος) να αναλύσουν τις μεγαλουπόλεις οι οποίες συνδέθηκαν με τη βιομηχανική επανάσταση.

Την ένατη και δέκατη εβδομάδα, θα συζητηθεί η σκέψη του Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο οποίος αναζητά τη διαλεκτική της μητρόπολης εν σχέσει με τις δυνατότητες της επαναστατικής αλλαγής. Την ενδέκατη και δωδέκατη εβδομάδα, θα συζητηθεί η συμβολή του Ανρί Λεφέβρ, η θεώρηση του οποίου μπορεί να συνοψιστεί στο πρόταγμα «δικαίωμα στην πόλη», στη βάση μιας ευρύτερης προσπάθειας να εννοιολογηθεί η «κοινωνική παραγωγή του χώρου» και η συστηματική ανάδειξη της πολιτικής σημασίας του. Την  τελευταία εβδομάδα, γίνεται συνόψιση του μαθήματος και επιχειρείται μια συνολική του αποτίμηση

Σκοποί-Μαθησιακά αποτελέσματα ― Οι φοιτητές κατανοούν τα βασικά θεωρητικά ερωτήματα που έχουν αναπτυχθεί σχετικά με την «πόλη» και το «αστικό»· εν συνόψει, έρχονται σε επαφή με την προβληματική που έχει αναπτυχθεί γύρω από τη σχέση ανάμεσα στον χώρο αφενός και στην κοινωνία και την πολιτική αφετέρου, με επίκεντρο το θέμα της πόλης·κατανοούν ότι η προβληματική αυτή σχετίζεται με την ιστορία της ίδιας της πόλης και του αστικού ως πραγματικότητας, και συναφώς μπορούν να αντιληφθούν τη ριζική διαφορά μεταξύ προ-νεωτερικού, νεωτερικού και σύγχρονου όσον αφορά τα υπό συζήτηση φαινόμενα· αναγνωρίζουν και αναπαράγουν βασικές γνώσεις σχετικά με τις επιμέρους προσεγγίσεις που θα συζητηθούν· ασκούνται στο να αντιπαραβάλλουν μεταξύ τους τις διάφορες επιμέρους προσεγγίσεις· ασκούνται στη νοηματική επεξεργασία θεωρητικών κειμένων

Βιβλιογραφία ― Βαϊου- Χατζημιχάλη, Ντ., Χατζημιχάλης, Κ. Ο χώρος στην αριστερή σκέψη, Νήσος, Αθήνα 2012

Benjamin, W.  Σαρλ Μπωντλαίρ. Ένας λυρικός στην ακμή του καπιταλισμού (μτφ Γ. Γκουζούλης/επ Κ. Λιβιεράτος, Λ. Αναγνώστου), Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1994

Cacciari, M. Μητρόπολις, Ελευθεριακή Κουλτούρα, Αθήνα 1998

Γάγγας, Σπ. "Νεωτερικότητα, πολιτισμός και χρήμα στη σκέψη του Γκέοργκ Ζίμμελ", στο  Κοινωνική σκέψη και νεωτερικότητα (επ Σ. Κονιόρδος), Gutenberg, Αθήνα 2009 

Γεωργαντάς, Η. Γκιούρας, Θ.  (μτφ, επ, εισ) Χώρος, πόλη, εξουσία στη νεωτερικότητα, Σαββάλας/Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, Αθήνα 2010

Γκιούρας, Θ. εισαγωγή στο Weber, M. «Η πόλη», Οικονομία και Κοινωνία 6, (μτφ, εισ, επ Θ. Γκιούρας), Σαββάλας, Αθήνα 2008

------------- «Ο Μαξ Βέμπερ και η νεωτερικότητα», στο Κοινωνική σκέψη και νεωτερικότητα, (επ Σ. Κονιόρδος), Gutenberg, Αθήνα 2009

Γκούνης, Κ. "Πόλη και νεωτερικότητα. Η παράδοση κοινωνικής έρευνας της Σχολής του Σικάγο", στο Κοινωνική σκέψη και νεωτερικότητα (επ Σ. Κονιόρδος), Gutenberg, Αθήνα 2009 

Harvey, D.   «Το δικαίωμα στην πόλη»  2011 https://kompreser.espivblogs.net/2011/04/02/dikaioma-stin-poli-david-harvey/

Καλφόπουλος, Κ. "Georg  Simmel. Ένας ξένος και πλάνης στην κοινωνιολογική θεωρία", στο G. Simmel Περιπλάνηση στη νεωτερικότητα (επ Σπ. Γάγγας, Κ.Καλφόπουλος/ μτφ Γ. Σαγκριώτης, Ο. Σταθάτου), Αλεξάνδρεια 2004  

Καυκαλάς, Γ./ Γιαουτζή, Μ. (επ) Η πόλη στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα, Οδυσσέας, Αθήνα 1997  

Λαγόπουλος, Αλ-Φ.. «Η ανθρωποοικολογία της Σχολής του Σικάγου και ο Αστικός χώρος», στο Η κοινωνιολογία της Σχολής του Σικάγου: Οι απαρχές μιας ερευνητικής παράδοσης (επ Ν. Τάτσης/Μ. Θανοπούλου ), Παπαζήσης, Αθήνα 2009

Lefebvre, H. Μαρξισμός και πόλη (μτφ. Γ. Αποστολάκος), Οδυσσέας, Αθήνα 1976

―. Δικαίωμα στην πόλη. Χώρος και πολιτική (μτφ Π. Τουρνικιώτης, Κλ. Λωράν), Κουκίδα, Αθήνα 2007

Lowy, M. «Η πόλη, στρατηγικός τόπος της ταξικής αντιπαράθεσης», στο   Α. Σπυροπούλου (επ) Βάλτερ Μπένγιαμιν. Εικόνες και μύθοι της νεωτερικότητας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2007

Λυκογιάννη, Ρ. «‘Ενας απολογισμός  για το έργο του Henri Lefebvre» (στο διαδίκτυο)

Νικολαϊδου, Σ.  Η κοινωνική οργάνωση του αστικού χώρου, Παπαζήση, Αθήνα 1993

Shields, R. Λεφέβρ: Έρωτας και αγώνας. Διαλεκτικές του χώρου (μτφ Λ. Γυιόκα), Βάνιας, Θεσ/κη 2007

Simay, P. Εισαγωγή στο Simmel, G.  Μητροπολιτική αίσθηση (μτφ Ι. Μεϊτάνη), Αγρα, Αθήνα 2017

Σπυροπούλου, Α. «Εισαγωγή: η μυθική νεωτερικότητα του Βάλτερ Μπένγιαμιν», στο Α. Σπυροπούλου (επ) Βάλτερ Μπένγιαμιν. Εικόνες και μύθοι της νεωτερικότητας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2007

Σταυρίδης, Σ.  «Μνήμη και εμπειρία της μεγαλούπολης: μια διαδρομή στην προβληματική του Β. Μπένγιαμιν», Ουτοπία 48/2002, σσ 113-130

―, «Εικόνα και εμπειρία της πόλης στον Βάλτερ Μπένγιαμιν», στο  Α. Σπυροπούλου (επ) Βάλτερ Μπένγιαμιν. Εικόνες και μύθοι της νεωτερικότητας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2007.

―, «Α. Λεφέβρ. Η απελευθερωτική προοπτική της πόλης-έργο», εισαγωγή στο Δικαίωμα στην πόλη. Χώρος και πολιτική (μτφ Π. Τουρνικιώτης, Κλ. Λωράν), Κουκίδα, Αθήνα 2007

Τερζόγλου, Ν.Ι. «Ο χώρος της πόλης στα γραπτά του Walter Benjamin», Σύγχρονα Θέματα 101/2008, σσ 87-96 

Weber, M. Η πόλη/ Οικονομία και Κοινωνία 6, (μτφ, εισ, επ Θ. Γκιούρας), Σαββάλας, Αθήνα 2008

Φραγκόπουλος, Ι. «Για μια κοινωνιολογική προσέγγιση του χώρου της πόλης μέσα από το  έργο των κλασικών: Marx, Weber, Durkheim», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 126/2008, σσ 3-38

Χαστάογλου, Β. Κοινωνικές θεωρίες για τον αστικό χώρο-Κριτική ανάλυση, Παρατηρητής, Θεσ/κη 1982 

Συναφή επιστημονικά περιοδικά: Τα Αξιολογικά, Γεωγραφίες, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, Ουτοπία, Σύγχρονα Θέματα.

Αξιολόγηση ― Η αξιολόγηση είναι στα ελληνικά, εκτός κι αν πρόκειται για φοιτητή Erasmus. Η αξιολόγηση βασίζεται κατά κύριο λόγο, δηλαδή γύρω στο 80%,  στην τελική γραπτή εξέταση. Κατά τα λοιπά προσμετράται  η ατομική εργασία, που είναι προαιρετική, όπως και οι απαντήσεις στις ασκήσεις που δίνονται στα μαθήματα και η παρουσίασή τους.  Στην τελική εξέταση, οι φοιτητές καλούνται να επιλέξουν τα θέματα που θα απαντήσουν. Σε αυτά περιλαμβάνονται ερωτήματα  που αφορούν τη γνώση συγκεκριμένων θεωρήσεων και τη δυνατότητα αντιπαραβολής τους, όπως και ερωτήματα  που ζητούν την ανάπτυξη και σχολιασμό χωρίων. Τα κριτήρια αξιολόγησης αναλύονται στο μάθημα, κατά τις διαλέξεις, αλλά ο φοιτητής μπορεί να τα βρει και στον οδηγό σπουδών και στη σελίδα του e-class

Ηλ. σελίδα μαθήματοςhttps://openeclass.panteion.gr/courses/TMB344/