Πολιτισμική ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας

Περιγραφή ― Στόχος του μαθήματος είναι να φέρει τους φοιτητές σε επαφή με ορισμένες από τις βασικές εξελίξεις του πολιτισμού στην ελληνική κοινωνία της μεταπολεμικής περιόδου. Πιο συγκεκριμένα, επιχειρείται η ψηλάφηση και ερμηνεία πτυχών του δημοφιλούς, «μαζικού» πολιτισμού οι οποίες βρίσκονται συναρτημένες με την πολιτική, κοινωνική και διανοητική ιστορία της χώρας, λειτουργώντας έτσι ταυτό-χρονα ως «ηχείο» των εξελίξεων αυτών, αλλά και ενίοτε ως συν-διαμορφωτής τους.

Στο πλαίσιο αυτό οι φοιτητές θα προσεγγίσουν το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα εστιάζοντας όχι στην «μεγάλη εικόνα» της πολιτικής, αλλά στο «κάδρο» της πολιτισμικής παραγωγής που έλαβε χώρα στην Ελλάδα ήδη από την επαύριο του Εμφυλίου Πολέμου. Ειδικότερα θα εξεταστούν: το λαϊκό τραγούδι του «πόνου» και της ξενιτιάς, ο δημοφιλής «εμπορικός» κινηματογράφος στη δεκαετία του ’50 και του ’60, το πολιτικό τραγούδι και ο ιδιαίτερος πολιτισμός των νεολαιίστικων κινημάτων (δεκαετία του ’60), η αισθητική της Χούντας και ο πολιτισμός του υπαινιγμού ως μορφή αντίστασης, η κατίσχυση της πολιτικοποίησης στην πρώτη φάση της Μεταπολίτευσης (1974-1981) και η κριτική του μικροαστισμού, ο θρίαμβος των «μη προνομιούχων» και ο πολιτισμός τους τη δεκαετία του ’80, το κιτς και η τομή της ιδιωτικής τηλεόρασης.

Σκοποί ― Σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειωθούν οι φοιτητές με τις μεθόδους και τις οπτικές της Πολιτισμικής Ιστορίας, αναλύοντας εν προκειμένω την μεταπολεμική περίοδο μέσα από την προσέγγιση μείζονος σημασίας πτυχών του πολιτισμού της, που έχουν καθοριστική σημασία για την κατανόηση της εποχής.

Μαθησιακά αποτελέσματα ― Οι φοιτητές με την ολοκλήρωση και επιτυχή περάτωση του μαθήματος θα πρέπει να είναι σε θέση:

Α) Να γνωρίζουν τις κυριότερες εξελίξεις που έλαβαν χώρα στον ελληνικό πολιτισμό την μεταπολεμική περίοδο.

Β) Να είναι σε θέση να επισημαίνουν τη συνάρθρωση των εξελίξεων αυτών με την πολιτική και κοινωνική ιστορία της περιόδου.

Γ) Να σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για τις σύγχρονες κατευθύνσεις της ιστορικής έρευνας όσον αφορά το πεδίο της Πολιτισμικής Ιστορίας.

Δ) Να είναι σε θέση να διακρίνουν την πολυπλοκότητα της μεταπολεμικής περιόδου και την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική μιας περιόδου που συντίθεται από ετερόκλητα και συχνά παράδοξα «υλικά».

Βιβλιογραφία ― Συγγράμματα: α) Κατσάπης Κ. (επιμ.), ΟΙ ΑΠΕΙΘΑΡΧΟΙ. Κείμενα για την ιστορία της νεανικής αναίδειας τη μεταπολεμική περίοδο, Εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2018. β) Burke P., Τι είναι πολιτισμική ιστορία;, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2008.

Αβδελά Έ., Δια λόγους τιμής. Βία, συναισθήματα και αξίες στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2002.

Αστρινάκης Α., Νεανικές υποκουλτούρες. Παρεκκλίνουσες υποκουλτούρες της νεολαίας της εργατικής τάξης. Η βρετανική θεώρηση και η ελληνική εμπειρία, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 1991.

Αυγερίδης Μ., Γαζή Ε. & Κορνέτης Κ. (επιμ.), Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα στο μεταίχμιο δυο αιώνων, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2015.

Βαμβακάς Β. & Γαζή Α. (επιμ.). Αμερικανικές σειρές στην ελληνική τηλεόραση. Δημοφιλής κουλτούρα και ψυχοκοινωνική δυναμική, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 2017.

Ζεστανάκης Π., Στυλ ζωής, έμφυλες σχέσεις και νέοι κοινωνικοί χώροι στην Αθήνα της δεκαετίας του 1980, Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Ρέθυμνο 2017.

Καραποστόλης Β., Η καταναλωτική συμπεριφορά στην ελληνική κοινωνία 1960-1975, ΕΚΚΕ, Αθήνα 1983, σελ.: 108-121, 242-251, 251-269.

Κατσάπης Κ., Ήχοι και απόηχοι. Κοινωνική ιστορία του ροκ εν ρολ φαινομένου στην Ελλάδα (1956-1967), Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2007.

Κατσάπης Κ., Το «πρόβλημα νεολαία». Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη μεταπολεμική Ελλάδα 1964-1974, Απρόβλεπτες Εκδόσεις, Αθήνα 2013.

Κατσάπης Κ. (επιμ.), ΟΙ ΑΠΕΙΘΑΡΧΟΙ. Κείμενα για την ιστορία της νεανικής αναίδειας την μεταπολεμική περίοδο, Εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2018.

Κατσάπης Κ., (επιμ.) ΟΙ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΙ. Σπαράγματα κοινωνικής ιστορίας-αντίδοτο στη νοσταλγία του εξήντα, Εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2019.

Κατσάπης Κ. (επιμ.), ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ. Νεανική ριζοσπαστικοποίηση και ημερολογιακή γραφή την αυγή της Μεταπολίτευσης, Εκδόσεις Μωβ Σκίουρος, Αθήνα 2020.

Κασσαβέτη Ο.Ε., Η ελληνική βιντεοταινία (1985-1990).  Ειδολογικές, κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις, Εκδόσεις Ασίνη, Αθήνα 2014.

Καυταντζόγλου Ρ. & Εμμανουήλ Δ., «Πολιτιστική κατανάλωση και κοινωνική δια-στρωμάτωση. Η κατανάλωση κινηματογραφικών ταινιών», στο: Εμμανουήλ Δ. (επιμ.), Κοινωνικές τάξεις και κατανάλωση, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2016, σελ. 125-152.

Κορνέτης Κ., Τα παιδιά της Δικτατορίας. Φοιτητική αντίσταση, πολιτισμικές πολιτικές και η μακρά δεκαετία του εξήντα στην Ελλάδα, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2015.

Οικονόμου Λ., Στέλιος Καζαντζίδης. Τραύμα και συμβολική θεραπεία στο λαϊκό τραγούδι, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2015.

Παναγιωτόπουλος Π. & Βαμβακάς Β. (επιμ.), Η Ελλάδα στη Δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2014.

Παπανικολάου Δ., «Κάνοντας κάτι παράδοξες κινήσεις. Ο πολιτισμός στα χρόνια της Δικτατορίας», στο: Καραμανωλάκης Β. (επιμ.), Η στρατιωτική δικτατορία 1967-1974, Τα Νέα/Ιστορία, Αθήνα 2010, σελ. 175-196

Πετσίνη Π. & Χριστόπουλος Δ. (επιμ.), Η λογοκρισία στην Ελλάδα, Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, Αθήνα 2016.

Αξιολόγηση ― Η αξιολόγηση των φοιτητών πραγματοποιείται με γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου.