Κοινοβουλευτικό δίκαιο και δίκαιο πολιτικών κομμάτων

Περιγραφή ― Το μάθημα εστιάζει στην πραγμάτευση δύο συνταγματικών θεσμών,  του Κοινοβουλίου και των πολιτικών κομμάτων, τα οποία συνδυάζουν την πολιτική βούληση του εκλογικού σώματος  με την άσκηση της κρατικής κυριαρχίας, έχοντας κομβικό στοιχείο της σύνθεσης την εκλογική διαδικασία. Τα κόμματα και οι κοινοβουλευτικές ομάδες αποτελούν όργανα που συμμετέχουν εν πολλοίς  σε παρεμφερείς διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής βούλησης.

Κατ’ αρχάς ορίζεται το νομικό πλαίσιο των εννοιών, προκειμένου να γίνει σαφής η επιστημολογική διαφορά με την πολιτική επιστήμη και η διαφορά της μεθόδου. Για τον λόγο τούτο, το Σεμινάριο στηρίζεται στην κατανόηση και ερμηνεία των δύο βασικών κειμένων, του Συντάγματος και του Κανονισμού της Βουλής∙  επιπλέον, των βασικών νόμων για την χρηματοδότηση των π.κ., τους κανονισμούς λειτουργίας των κοινοβουλευτικών ομάδων και τα καταστατικά των πολιτικών κομμάτων.

Για την Βουλή, ο άξονας γύρω από τον οποίον κινούνται όλες οι σχετικές προβλέψεις είναι η αυτονομία του Κοινοβουλίου, που εκδηλώνεται με την αρμοδιότητα που διαθέτει να αυτορρυθμίζεται. Από εκεί απορρέει η ισχύς του, που ενδέχεται να δημιουργεί ζητήματα νομιμοποίησης, όταν συγκρούεται ο κανόνας με την πραγματικότητα, που μένει ανέλεγκτη.

Για τα πολιτικά κόμματα, η διδασκαλία και οι εργασίες των φοιτητών εστιάζονται στην κατανόηση των ερμηνειών του Συντάγματος για την ίδρυση και λειτουργία των κομμάτων, των πολιτικών περιπλοκών του μοντέλου χρηματοδότησης των π.κ., μέσω των αλλαγών του νομοθετικού πλαισίου, της νομικής και πολιτικής διάστασης που έχει η ρύθμιση της εσωτερικής λειτουργίας, αλλά και της ιδεολογίας κάθε κόμματος (ενδοκομματική δημοκρατία). Σε απόλυτη συνάφεια με την ιδεολογία και δράση του κόμματος τίθεται το ερώτημα της νομικής δυνατότητας της απαγόρευσης ενός κόμματος στην Ελλάδα και των δύο, βαθύτατα αποκλινόντων μεταξύ τους, πολιτειακών μοντέλων που ρητώς επιτρέπουν την δικαστική απαγόρευση, την Γερμανία και την Τουρκία.

Σκοποί-Μαθησιακά αποτελέσματα ― Ο φοιτητής κατανοεί την σχέση κράτους και κοινωνίας, σε συνάρτηση με την πολιτική εκπροσώπηση και την έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας· ερμηνεύει τους κανόνες που αφορούν την οργάνωση και λειτουργία του κοινοβουλίου· κατανοεί το νομικό περιεχόμενο του θεσμού του πολιτικού κόμματος· ερμηνεύει τους νομικούς κανόνες που ρυθμίζουν την ίδρυση, την οργάνωση, την λειτουργία, την δράση και την χρηματοδότηση του πολιτικού κόμματος· αντιλαμβάνεται την σύνδεση του νομικού κανόνα με την πραγματική λειτουργία του θεσμού· κατανοεί και κρίνει τις δικαστικές αποφάσεις · επεξεργάζεται προτάσεις συνταγματικής και νομοθετικής πολιτικής· αντιλαμβάνεται τη διαφορά μεταξύ του δεσμευτικού κανόνα δικαίου και του «ηπίου δικαίου» (soft law).

Βιβλιογραφία ― Γιώργος Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή. Αυτονομία και ανέλεγκτο των εσωτερικών του σώματος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2012

Μαριάνθη Καλυβιώτου, Κοινοβουλευτικός Έλεγχος: Συνταγματικό Πλαίσιο και Όρια, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, Σάκκουλα Α.Ε. 2017 ή https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/38338

Γιάννης Δρόσος, Η νομική θέση των πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1982

Λίνα Παπαδοπούλου, «Ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα:  Υποκείµενα πολιτικής ενοποίησης ή γραφειοκρατικοί µηχανισµοί;», σε: Το μέλλον των πολιτικών κομμάτων, Παπαζήσης 2003, σ. 373-426, http://law-constitution.web.auth.gr/lina/files/08.-2003_Evropaika.politika.kommata.pdf

Θανάσης Ξηρός,  Η ίδρυση, η συμμετοχή στις εκλογές και τα οικονομικά των πολιτικών κομμάτων στο Σύνταγμα, στη νομοθεσία και τη νομολογία, Σάκκουλας Α.Ε. Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2014

Πηνελόπη Φουντεδάκη, Τα δικαιώματα των βουλευτών στο ελληνικό Κοινοβούλιο: Βουλή των βουλευτών ή Βουλή των κοινοβουλευτικών ομάδων; τόμ. Α’, Οι θεμελιώδεις αρχές του κοινοβουλευτικού δικαίου, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1993

Πηνελόπη Φουντεδάκη, Ενδοκομματική Δημοκρατία και Σύνταγμα - Συμβολή στις πολιτικές προϋποθέσεις και στην ερμηνεία του άρθρου 29 του Συντάγματος 1975/86, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1987

Θανάσης Ξηρός, «Τα οικονομικά των πολιτικών κομμάτων στον ν. 4304/2014. Τέταρτη γενιά του δικαίου τους ή μία ακόμη μνημονιακή υποχρέωση;»

https://www.constitutionalism.gr/xiros-oikonomika-politikon-kommaton/

Κόμματα και πολιτική στην Ελλάδα. Οι σύγχρονες εξελίξεις, Κριτική, 2009

Το μέλλον των πολιτικών κομμάτων, Παπαζήσης, 2003

Θανάσης Ξηρός, Ζητήματα δικαίου των πολιτικών κομμάτων, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 2003

Πηνελόπη Φουντεδάκη, “Η Βουλή στην πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος - Ενόψει της Ολομέλειας της Αναθεωρητικής Βουλής”, Το Σύνταγμα 26/2000/6, Αφιέρωμα στην Αναθεώρηση του Συντάγματος, σ. 1177-1204

Πηνελόπη Φουντεδάκη, “Ο θεσμός της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης”, στο: Χαρμόσυνο Αριστόβουλου Μάνεση. Μελέτες Συνταγματικού Δικαίου και Φιλοσοφίας του Δικαίου, τόμ. ΙΙ, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1998, σ. 509-526

Penelope Foundethakis,“The Hellenic Parliament: The New Rules of the Game”, στο: Southern European Parliaments in Democracy, Routledge, 2005, σ. 85-106, και στο Journal of Legislative Studies Vol.9 (2003) No.2, Summer, σ. 85-106

Γιώργος Σωτηρέλης, Κωλύματα εκλογιμότητας και ασυμβίβαστα βουλευτών στο μεταίχμιο δύο συνταγματικών αναθεωρήσεων, Σάκκουλας ΑΕ, 2006

Χριστόφορος Βερναρδάκης, Πολιτικά κόμματα, εκλογές & κομματικό σύστημα. Οι μετασχηματισμοί της πολιτικής αντιπροσώπευσης 1990-2010, Σάκκουλας ΑΕ, 2011

Συναφή επιστημονικά περιοδικά: Το Σύνταγμα ― Δικαιώματα του Ανθρώπου ― Κοινοβουλευτική Επιθεώρηση  ― Δίκαιο και Πολιτική ― Εφαρμογές Δημοσίου Δικαίου  ― Εφημερίδα Διοικητικού Δικαίου  ― Θεωρία και πράξη Διοικητικού Δικαίου  ― Revue Hellénique de Droit International ― Επιστήμη και Κοινωνία

Αξιολόγηση ―Συνιστάται η παρακολούθηση καθ΄όλη την διάρκεια του εξαμήνου. Παρά τον συμβατικό τρόπο διδασκαλίας (αμφιθέατρο), οι φοιτητές μπορούν να υποβάλλουν ερωτήσεις, ερωτώνται πολύ συχνά και η διδασκαλία στηρίζεται στον διάλογο και στις διορθωτικές παρεμβάσεις. Για τον λόγο τούτο αξιολογείται η συμμετοχή των φοιτητών στο αμφιθέατρο. Η εκπόνηση εργασίας συνίσταται και αξιολογείται αναλόγως στην συνολική βαθμολογία. Δεν είναι απαλλακτική. Για την υποβοήθηση της συγγραφής οργανώνεται Φροντιστήριο Γραφής Νομικής Εργασίας για την τεχνική της γραφής μιας εργασίας (ανάλυση οδηγού συγγραφής με παραδείγματα) και την αναζήτηση νομικών πηγών. Δίδεται η δυνατότητα συμμετοχής στην Πρόοδο του μαθήματος (εξέταση του μαθήματος πριν τις εξετάσεις του Ιουνίου) σε όσους παρακολουθούν και/ή εκπονούν εργασία. Η Πρόοδος είναι απαλλακτική, ενώ επιτρέπεται η βελτίωση της βαθμολογίας με συμμετοχή στις εξετάσεις του Ιουνίου. ― Τελικές εξετάσεις .

Ηλ. σελίδα μαθήματος ―

http://pandemos.panteion.gr/index.php?op=record&pid=iid:8358&lang=el για την εκπόνηση εργασίας εστιασμένη στην νομική μεθοδολογία