Ειδικά θέματα πολιτισμικής ιστορίας: μουσική - τραγούδι - κοινωνία (1974 - 1985)

 Mimes x office document icon ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Προπτυχιακά
ΕΞΑΜΗΝΟ :  
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Μάθημα
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ : ΕΕ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ : 3
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Κ. Κατσάπης
   
ΚΩΔΙΚΟΣ 110541  

Περιγραφή- Το μάθημα επιχειρεί να φέρει τους φοιτητές σε επαφή με τις μεθόδους αξιοποίησης της μουσικής και του τραγουδιού ως σημαντικής πηγής για την κοινωνική, πολιτισμική αλλά και πολιτική ιστορία της μεταπολεμικής περιόδου. Παραδειγματικά, έχει επιλεγεί ως χρονικό ανάπτυγμα του εγχειρήματός μας η «πρώτη» ή «πρώιμη» Μεταπολίτευση (1974-1985) και εντός των περίπου δέκα αυτών ετών πρόκειται να εξεταστούν ορισμένες από τις βασικές μουσικές δημιουργίες που αποτυπώνουν το αναμφίβολα εκρηκτικό κλίμα της εποχής. Ως χρονικά όρια έχουν επιλεγεί αφενός μεν το 1974 οπότε και καταρρέει η επτάχρονη Δικτατορία καθιστώντας ηγεμονική την πολιτική στράτευση, αφετέρου δε το 1985 όταν στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου κορυφώνεται η πολιτική πόλωση, τη στιγμή όμως που σιωπηλά αλλά σταθερά νέες ταυτότητες που βασίζονται στην προσωπική ευδαιμονία, την ατομικότητα και όχι τη συλλογική διεκδίκηση, διαμορφώνονται και έρχονται στο προσκήνιο.

Υπό την έννοια αυτή, στο μάθημα θα αναλυθούν μουσικές δημιουργίες που έχουν επιλεγεί όχι επειδή υπήρξαν οι σημαντικότερες του καιρού τους (με καλλιτεχνικά δηλαδή κριτήρια), αλλά επειδή μάς επιτρέπουν να ψηλαφίσουμε βαθύτερες διεργασίες που πραγματοποιούνται μέσα στην κοινωνία, έχοντας λειτουργήσει έτσι στην εποχή τους ως «ηχητικό ντοκουμέντο» του καιρού τους ή (με όρους κινηματογραφικούς) ως ένα «σάουντρακ» της σημαντικότατης για την Ελλάδα αυτής ιστορικής περιόδου.

Σκοποί- Σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειωθούν οι φοιτητές με τις επιστημονικές μεθόδους που προτάσσει η πολιτισμική ιστορία. Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα είναι σε θέση να έχουν ασκήσει την κριτική τους ικανότητα, να εντοπίζουν ποικίλες (και εναλλακτικές των κλασικών αρχείων) πηγές τεκμηρίωσης και να αναπτύσσουν νέες ιδέες για την έρευνα της μεταπολεμικής περιόδου και ειδικότερα της Μεταπολίτευσης.

Μαθησιακά αποτελέσματα ― Οι φοιτητές με την ολοκλήρωση και επιτυχή περάτωση του μαθήματος θα πρέπει να είναι σε θέση:

Α) Να γνωρίζουν τις κυριότερες εξελίξεις που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα την περίοδο της Μεταπολίτευσης και ιδίως στα έτη 1974-1985.

Β) Να είναι σε θέση να ερμηνεύουν την κοινωνική σημασία της μουσικής και του τραγουδιού.

Γ) Να αλιεύουν μέσα από τις μουσικές δημιουργίες συλλογικά αιτήματα της εποχής τους, αλλά και άυλες παραμέτρους που διερευνά η πολιτισμική ιστορία, όπως ο φόβος, η ελπίδα, η συγκίνηση.

Δ) Να είναι σε θέση να ιστορικοποιήσουν ικανοποιητικά την καλλιτεχνική δημιουργία και ιδίως τη μουσική.

Αξιολόγηση- Η αξιολόγηση των φοιτητών πραγματοποιείται με γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου.

Βιβλιογραφία: ― Συγγράμματα: α) Κατσάπης Κ. (επιμ.), ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ. Νεανική ριζοσπαστικοποίηση και ημερολογιακή γραφή την αυγή της Μεταπολίτευσης, Εκδόσεις Μωβ Σκίουρος, Αθήνα 2018. β) Μυζάλης Γ., Το πολιτικό τραγούδι στην Ελλάδα 1974-2002, Εκδόσεις fagotto books, Αθήνα 2018.

Pivato Stefano, BELLA CIAO. Canto e politica nella storia d’ Italia, Editori Laterza, Roma 2005.

Αστρινάκης Α., ΝΕΑΝΙΚΕΣ ΥΠΟΚΟΥΛΤΟΥΡΕΣ. Παρεκκλίνουσες υποκουλτούρες της νεολαίας της εργατικής τάξης. Η βρετανική θεώρηση και η ελληνική εμπειρία, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 1991.

Άτση Κ. (επιμ.), Ένα τραγούδι, μια ιστορία, Τα ΝΕΑ/Δ.Ο.Λ., Αθήνα 2012.

Αυγερίδης Μ., Γαζή Ε. & Κορνέτης Κ. (επιμ.), Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα στο μεταίχμιο δυο αιώνων, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2015.

Βούλγαρης Γ., Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης 1974-1990. Σταθερή δημοκρατία σημαδεμένη από τη μεταπολεμική ιστορία, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2008.

―, Η Μεταπολιτευτική Ελλάδα 1974-2009, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2013.

Ζεστανάκης Π., Στυλ ζωής, έμφυλες σχέσεις και νέοι κοινωνικοί χώροι στην Αθήνα της δεκαετίας του 1980, Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Ρέθυμνο 2017.

Καλλιβρετάκης Λ. Δικτατορία και Μεταπολίτευση, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2017.

Καραμανωλάκης Β. & Παπαθανασίου Ι. (επιμ.), Μεταπολίτευση, σαράντα χρόνια μετά. Από την πτώση της Δικτατορίας στην κρίση της Δημοκρατίας, ΑΣΚΙ/Η Αυγή, Αθήνα 2014.

Καστρινάκη Α., ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ ΑΛΛΑΖΕΙ ! Αφήγημα για τη Μεταπολίτευση, Εκδόσεις Κίχλη, Αθήνα 2015.

Κατσάπης Κ., ΗΧΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΗΧΟΙ. Κοινωνική ιστορία του ροκ εν ρολ φαινομένου στην Ελλάδα (1956-1967), Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2007.

―, «ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ». Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη μεταπολεμική Ελλάδα (1964-1974), Απρόβλεπτες εκδόσεις, Αθήνα 2013.

―, «Το πολιτικό τραγούδι (1974-1981)», ΑρχειοΤάξιο 15 (Σεπτέμβριος 2013: Μεταπολίτευση 1974-1981), σελ. 67-70.

― (επιμ.), ΟΙ ΑΠΕΙΘΑΡΧΟΙ. Κείμενα για την ιστορία της νεανικής αναίδειας την μεταπολεμική περίοδο, Εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2018.

― (επιμ.), ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ. Νεανική ριζοσπαστικοποίηση και ημερολογιακή γραφή την αυγή της Μεταπολίτευσης, Εκδόσεις Μωβ Σκίουρος, Αθήνα 2020.

Κεχαγιόγλου Ε. (επιμ.), ΠΑΝΟΣ ΓΕΡΑΜΑΝΗΣ: συνεντεύξεις, ντοκουμέντα από το αρχείο των Νέων 1988-2002, Τα ΝΕΑ/Δ.Ο.Λ., Αθήνα 2017.

Κολοβός Γ.Ν., ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ; Η ιστορία της πανκ σκηνής στην Αθήνα 1979-2015, Εκδόσεις Απρόβλεπτες, Αθήνα 2015.

Μυζάλης Γ., Το πολιτικό τραγούδι στην Ελλάδα 1974-2002, Εκδόσεις fagotto books, Αθήνα 2018.

Παναγιωτόπουλος Π. & Βαμβακάς Β. (επιμ.), Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’80. Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2014.

Παναγιωτόπουλος Π., «Τραγούδι και πολιτική. Στρατευμένη τέχνη και ανάδυση της ατομικότητας», στο: Παναγιωτόπουλος Β. (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770- 2000, τόμος 10ος: Η Ελλάδα της ομαλότητας (1974-2000), Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σελ. 265-276.

―, «Από τον εαυτό μας έξω. Η γλώσσα, η πόλη και η πολιτική στα τραγούδια του Νίκου Πορτοκάλογλου», στο: Νίκος Πορτοκάλογλου. Εδώ είναι το ταξίδι, Εκδόσεις Ιανός, Θεσσαλονίκη 2004, 347-361.

Σακελλαρόπουλος Σ., Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ. Πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις 1974-1988, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2001.

Τσάμπρας Γ., «Το ελληνικό τραγούδι 1974-2000», στο: Παναγιωτόπουλος Β. (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770- 2000, τόμος 10ος: Η Ελλάδα της ομαλότητας (1974-2000), Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σελ. 259-264.

Χρηστάκης Ν., ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ. Αφηγήσεις ζωής μουσικών και συγκροτημάτων της ελληνικής ανεξάρτητης σκηνής ροκ, Εκδόσεις Τυπωθήτω/ Δαρδανός, Αθήνα 1999.