Πρόγραμμα Προπτυχιακών Σπουδών

Ο ΔΟΜΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΕΤΑΔΟΜΙΣΜΟΣ ΩΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ 

ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ   ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Το σεμινάριο επικεντρώνεται στο φιλοσοφικό κίνημα που έλαβε χώρα στη Γαλλία εν πολλοίς κατά τη δεκαετία 1960-1970 μέσω του έργου μιας πλειάδας στοχαστών: Λέβι-Στρως, Αλτουσέρ, Λακάν, Φουκώ, Μπουρντιέ, Μπαρτ, Ντεριντά, Σερ, Ντελέζ, κ.ά. Το κίνημα αποκαλείται συνήθως (μάλλον άστοχα) «δομισμός» ή/και «μετα-δομισμός» με ασαφές το περιεχόμενο των χαρακτηρισμών ενώ το αντίστοιχο έργο τείνει να προσλαμβάνεται στις μέρες μας (εξίσου άστοχα) ως έργο που αφορά κυρίως τη λογοτεχνία και την κριτική της.

Το σεμινάριο αποσκοπεί να ανατρέψει την κυρίαρχη εικόνα, αναδεικνύοντας τη γνωσιοθεωρητική ή επιστημολογική στοχοθεσία του κινήματος: καίριο μέλημα των περισσότερων που το αποτέλεσαν ήταν η ανάδειξη ή συγκρότηση του  επιστημονικού καθεστώτος που διέπει –ή οφείλει να διέπει– τους ‘κλάδους των κοινωνικών επιστημών και των επιστημών του ανθρώπου. Με προκείμενες ή κριτήρια που οι ίδιοι διαμόρφωναν σε συνάρτηση με το έργο των απευθείας δασκάλων τους, οι οποίοι αποτελούσαν ειδικούς των φυσικών και μαθηματικών επιστημών.

Εξέταζεται το έργο των εν λόγω δασκάλων, η καίρια συμβολή της Γλωσσολογίας του Σωσύρ, νοούμενης ως επιστήμη της γλώσσας, όπως και το έργο των Μαρξ και Φρόιντ, νοούμενο επίσης ως επιστημονικό. Σε αυτή τη βάση εξετάζεται το έργο καθενός από τους στοχαστές αυτούς –όσο ο χρόνος επιτρέπει– όπως συνδέεται έμμεσα ή άμεσα με το φιλοσοφικό έργο των πρωτεργατών της λεγόμενης «ηπειρωτικής» φιλοσοφικής παράδοσης εν γένει (Χέγκελ, Νίτσε, Χούσερλ, Χάιντεγγερ). Έτσι αναδεικνύεται μια, ας πούμε, «ηπειρωτική» φιλοσοφία των επιστημών που μπορεί να αντιπαρατεθεί γόνιμα στην αντίστοιχή της κατά την «αναλυτική» παράδοση (λογικός εμπειρισμός ή λογικός θετικισμός, «ιστορικιστική στροφή», κοινωνική κατασκευασιοκρατία κ.λπ.).

Bιβλιογραφία

Σημειώσεις μαθήματος. Πρόσθετη βιβλιογραφία θα δίδεται κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος.

Αξιολόγηση

Είτε κατ’ οίκον εξέταση με θέματα που δίδονται στην τελευταία συνάντηση και οφείλουν να απαντηθούν σε δύο εβδομάδες

Είτε απαλλακτική εργασία με θέμα που οφείλει να προσδιορισθεί σε συνεργασία με τους διδάσκοντες πριν το πέρας της 8ης συνάντησης.

Λογική ροή του μαθήματος

1.    Εισαγωγή. Γενική επισκόπηση. Ιδιαιτερότητες του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος, του διανοητικού κλίματος και του γαλλικού φιλοσοφείν. Φιλοσοφία και ιστορία της φιλοσοφίας. Φιλοσοφία και ιστορία της επιστήμης. Γαλλική «επιστημολογία».

2.    Η αντίληψη περί επιστήμης που διαμορφώνεται στην νεωτερικότητα από τον 16^ο αιώνα. Θεωρητικός έναντι πρακτικού λόγου. Ο θεωρητικός και ο πρακτικός λόγος στη νεωτερικότητα: ορθολογισμός, εμπειρισμός, Καντ, 18^ος αιώνας.

3.    Η διάκριση μεταξύ επιστημών της ‘φύσης’ και επιστημών του ‘πνεύματος’ (Naturwissenschaften έναντι Geisteswissenschaften) και η ‘γαλλική’ κριτική της.

4.    Φιλοσοφικό υπόβαθρο της ‘γενιάς του 1960’. Χέγκελ και Νίτσε. Το ζήτημα Σπινόζα.

5.    Φαινομενολογία: Χούσερλ και Χάιντεγκερ. Η πρόσληψή της στη Γαλλία:  Σαρτρ (Jean Paul Sartre) και Μερλώ-Ποντύ (Maurice Merleau-Ponty).

6.    Η συγκρότηση της «Γαλλικής επιστημολογίας». Κοϋρέ (Alexandre Koyré): μια νέα ιστορία της επιστήμης. Μπασελάρ (Gaston Bachelard): Φυσική, Χημεία, «επιστημολογικά εμπόδια», επιστημονική πρόοδος, η «φιλοσοφία του όχι». Κανγκυλέμ (Georges Canguilhem): ο φιλόσοφος των επιστημών της ζωής. Καβαγιές (Jean Cavaillès): φιλοσοφική προσέγγιση των Μαθηματικών. Τα γενικά χαρακτηριστικά της προσέγγισης: διάκριση επιστημονικού και εμπειρικού αντικειμένου, συν-συγκρότηση επιστημονικού αντικειμένου, εννοιολογικού συστήματος και διαδικασιών ελέγχου υποθέσεων (πειραματικών συναλλαγών).

7.    Η ‘γενιά’ του 1960: ‘γαλλική’ φαινομενολογία απέναντι στη «γαλλική επιστημολογία». Η σημασία του έργου του Μαρξ και του έργου του Φρόιντ. Η ‘καθοδηγητική’ επιστήμη της Γλωσσολογίας κατά Σωσύρ (Ferdinand de Saussure).

8.    Η «δομική ανθρωπολογία» του Λεβί-Στρως (Claude Levi-Strauss).

9.    Η επιστημονική «ήπειρος» της ανθρώπινης ιστορίας: Μαρξ και Αλτουσέρ (Louis Althusser)

10. Η επιστήμη της ανθρώπινης υποκειμενικότητας: Φρόιντ και Λακάν (Jacques Lacan).

11. Αρχαιολογία (ή γενεαολογία) της γνώσης. Ιδέες και θεσμοί, γνώση και εξουσία: Φουκώ (Michel Foucault).

12. Η φιλοσοφική δραστηριότητα ως αποδόμηση: Ντεριντά (Jacques Derrida).

13. Σερ και Ντελέζ. Μπουρντιέ, Μπαρτ, …

Σημείωση: η παραπάνω ροή συνιστά ροή επιχείρηματος. Δηλαδή δεν συνεπάγεται ότι καθεμιά από τις παραπάνω ενότητες θα καταλαμβάνει την ίδια χρονική διάρκεια. Αυτή εξαρτάται, εκτός των άλλων, από την εξέλιξη των συζητήσεων στο μάθημα.